Een goed werkend systeem voor het melden van misstanden, vergt meer dan alleen structuren en waarborgen. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam in opdracht van het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) van het CAOP. Het onderzoek richtte zich onder andere op het onderwijs.

Een van de conclusies is dat de meldingsbereidheid in een organisatie valt of staat met vertrouwen in het systeem en de waarborgen die het biedt. Dat het hier nog aan schort, toont het onderzoek onomwonden aan.

Bijna 31 procent van de ondervraagden zegt geen vertrouwen te hebben in de persoon of instantie aan wie zij een misstand kunnen melden. Bijna 43 procent denkt dat er niets met de melding gebeurt en ruim 40 procent vreest negatieve gevolgen voor zichzelf.

Marijn Zweegers van BIOS benadrukt dat een melding over een misstand een organisatie niet alleen de mogelijkheid biedt een ongewenste situatie te beëindigen, maar ook de weerbaarheid van de organisatie tegen integriteitsrisico’s kan vergroten.

‘Melden moeten we daarom juist zien als iets positiefs. Helaas is dit niet altijd de praktijk. Met onze aanbevelingen voor organisaties en vertrouwenspersonen hopen wij daarin verandering te brengen. Medewerkers moeten een ongewenste situatie intern durven te melden. Het melden van een misstand mag geen zaak worden van onwetenden en idealisten’, aldus Zweegers.

Rol van het management
Een andere conclusie uit het onderzoek is dat de leidinggevenden belangrijk zijn voor het meldproces en daarin een stimulerende rol kunnen spelen. Zij hebben immers een cruciale rol bij de bedrijfsvoering en worden geacht alert te zijn op verstoringen en die adequaat en professioneel op te pakken.

Voorwaarde is wel dat zij op hun rol en taken zijn voorbereid. Uit het onderzoek komt naar voren dat nog geen 10 procent van de leidinggevenden een relevante cursus of training op het gebied van integriteit heeft gevolgd of van de werkgever specifieke informatie en/of instructies over de afhandeling van misstanden heeft ontvangen.

Het belangrijkste verbeterpunt dat het onderzoeksrapport noemt, is dat er meer bekendheid met de procedures en de meldinstanties dient te komen. Organisaties doen er goed aan eerst te investeren in de bekendheid met en verbetering van de bestaande interne meldstructuren.

Klokkenluidersregeling
VOS/ABB heeft onlangs voor het primair onderwijs een voorbeeld van een klokkenluidersregeling gepubliceerd. In het voortgezet onderwijs geldt sinds september 2011 de Meldingsregeling vermoeden van misstand sector VO. In feite is dit geen klokkenluidersregeling, omdat deze regeling is bedoeld om preventief te handelen en problemen intern, dus binnen de organisaties, op te lossen.

Om ook het primair onderwijs een dergelijk model te geven, heeft VOS/ABB een eigen model voor een klokkenluidersregeling ontwikkeld, gebaseerd op het model in het voortgezet onderwijs. Schoolbesturen kunnen er hun eigen inkleuring aan geven.

Informatie: Helpdesk, 0348-405250 van 08.30 tot 12.30 uur, helpdesk@vosabb.nl