De openbare school is bij uitstek een plek waar verhalen uit de samenleving samenkomen. Hoe verhoudt deze diversiteit zich tot het vieren van feestdagen? Lees hoe onze identiteitsadviseurs Eline Bakker en Margriet van Toledo ondersteunen bij het maken van weloverwogen keuzes tussen ‘Kerst’ en ‘Winterfeest’.
Kernwaarden als uitgangspunt voor beleidskeuzes
Senioradviseur Eline Bakker hecht eraan om één ding voorop te stellen. ‘Wij schrijven scholen niet voor hoe zij hun feestdagen moeten organiseren. In gesprekken onderzoeken we samen wat past bij de identiteit, het team en de leerlingpopulatie. We starten daarbij altijd bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs: gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting. Wat betekenen deze waarden voor de school? En hoe verhoudt het huidige vieringenbeleid zich tot deze waarden? Wij geven geen advies, maar gaan samen met de school of het bestuur op onderzoek uit. De keuze is aan de school of het bestuur zelf.’
Het begrip ‘neutraliteit’ vraagt om nuance. ‘Een zogenoemd ‘neutraal’ winterfeest, waarbij levensbeschouwelijke verhalen volledig weg worden gelaten, sluit vaak niet aan bij de wettelijk vastgestelde actief-pluriforme opdracht van het openbaar onderwijs (art. 46 WPO en art. 2.3 WVO)’, vertelt Eline. ‘Deze wettekst geeft aan dat het openbaar onderwijs voor iedereen toegankelijk is en ieders godsdienst of levensbeschouwing eerbiedigt. Ook draagt openbaar onderwijs volgens deze wet bij aan, en nu citeer ik letterlijk de wettekst: de ontwikkeling van de leerlingen met aandacht voor de godsdienstige, levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden, zoals die leven in de Nederlandse samenleving en met onderkenning van de betekenis van de verscheidenheid van die waarden.’
Van Kerst- tot winterfeest: verbreding van de vieringen
Aansluitend op die wettelijke opdracht kiezen sommige scholen ervoor om het Kerst- of Winterfeest juist inhoudelijk te verbreden. Zo kan er naast het kerstverhaal ook aandacht zijn voor andere bijzondere feest- of gedenkdagen, zoals Diwali uit het Hindoeïsme, Chanoeka uit het Jodendom of de Dag van de Mensenrechten. Ook kan een centraal thema, zoals ‘licht’ of ‘ontmoeting’, fungeren als overkoepelend kader. Hierdoor worden juist diverse feestdagen op een samenhangende en inclusieve manier belicht. Eline: ‘Je ziet dat scholen hier verschillend mee omgaan, afhankelijk van hun identiteit, team en leerlingpopulatie. Als vereniging denken wij graag mee, maar we nemen geen standpunt in.’
Vieringenbeleid als strategisch instrument
Volgens Eline kunnen de kernwaarden worden ingezet als ‘kompas’ of zelfs als ‘toetssteen’ bij het herzien van feest- en gedenkbeleid. ‘De vraag die je jezelf als bestuur of directie kunt stellen, is: welke keuzes dragen bij aan een inclusieve en democratische leeromgeving? Dat vraagt om dialoog. Deze gesprekken voer je niet alleen binnen het team, maar ook met ouders en leerlingen. Denk aan gestructureerde dialoogsessies, ouderbijeenkomsten of gesprekken binnen de medezeggenschapsraad. VOS/ABB ondersteunt scholen hier graag bij.’
Inclusieve feest- en gedenkdagenkalender
Om scholen concrete handvatten te bieden ontwikkelden VOS/ABB en de Vereniging Openbaar Onderwijs een inclusieve feest- en gedenkdagenkalender. Deze kalender biedt het hele schooljaar mogelijkheden om aandacht te besteden aan verschillende levensbeschouwelijke en niet-levensbeschouwelijke tradities.
Bij de kalender hoort ook een lesbrief (bovenbouw PO / onderbouw VO). ‘Leerlingen ontdekken daarin wat verschillende feest- en gedenkdagen wereldwijd betekenen en hoe deze in Nederland worden gevierd’, vertelt Eline. ‘Ze analyseren kritisch het vierenbeleid van hun eigen school. Dit mondt uit in een democratisch gekozen verbeterplan dat aan de directie wordt gepresenteerd. Een krachtig voorbeeld van hoe leerlingen actief kunnen bijdragen over een inclusiever schoolklimaat.’
Duurzame verankering en schoolidentiteit
Door regelmatig te reflecteren op het vieringenbeleid en bewust ruimte te maken voor verandering, versterken scholen hun eigen identiteit als plek waar verschillen niet alleen worden geduld, maar daadwerkelijk worden omarmd. Daarmee blijft de openbare school trouw aan haar maatschappelijke opdracht: een ontmoetingsplek van verhalen, waar iedere leerling zich welkom en gezien voelt.
Het belang van draagvlak
‘Veranderingen rond tradities kunnen gevoelig zijn’, weet Eline. ‘Sommigen zien aanpassing of verbreding van de Kerstviering als verlies, terwijl het voor anderen juist erkenning en ruimte biedt. Het is daarom essentieel om breed het gesprek aan te gaan: met het team, met ouders én met leerlingen. Alleen zo doe je recht aan de actief-pluriforme opdracht van de openbare school.’
Onze adviseurs Eline Bakker en Margriet van Toledo denken graag met je mee. Neem contact op via identiteit@vosabb.nl