Een fusie van geringe omvang zal binnen vier weken kunnen worden goedgekeurd. Dat melden minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker van OCW in een brief aan de Tweede Kamer. 

In de brief staat dat de minister van OCW op basis van een lichtere toets toestemming zal verlenen aan een fusie van geringe omvang als aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• Met de fusie kan een breed en toegankelijk onderwijsaanbod in stand worden gehouden.
• De procedure voor medezeggenschap is zorgvuldig doorlopen en er is voldoende draagvlak onder interne en externe betrokkenen.
• De menselijke maat in de instelling is voldoende geborgd binnen de aanvraag.

Een dergelijke procedure kan binnen vier weken zijn afgerond. De lichtere toets zal worden uitgevoerd door DUO. De verkorte procedure kan middels het aanpassen van de fusieregeling al op korte termijn ingaan.

Grote fusie

Als de omvang van de nieuwe organisatie na een fusie boven bepaalde grenzen komt of wanneer er signalen zijn dat er onvoldoende draagvlak voor de fusie is onder belanghebbenden, zal de minister de Adviescommissie fusietoets in het onderwijs inschakelen. Dat zal in ieder geval gebeuren in onderstaande situaties:

• Als er door een fusie een school voor primair onderwijs ontstaat met meer dan 500 leerlingen. Voor het voortgezet onderwijs ligt die grens op 3000 leerlingen.
• Als door een bestuurlijke fusie in het primair of voortgezet onderwijs het marktaandeel van het fusiebestuur meer dan 50 procent wordt of meer dan 35 procent in een zeer sterk stedelijke gemeente.
• Als bij een bestuurlijke fusie meer dan 30 scholen voor primair onderwijs of meer dan 10 scholen voor voortgezet onderwijs betrokken zijn.

De adviescommissie zal dan moeten beoordelen of de noodzaak om te fuseren opweegt tegen de gevolgen van de fusie voor de betrokkenen.

Korte en lange termijn

Afgezien van de verkorte procedure die al op korte termijn kan worden ingevoerd, is er voor de voorgestelde wijzigingen een (tijdrovende) wetswijziging nodig. Dit betekent dat ze niet eerder dan 1 augustus 2019 van kracht zullen zijn.

Het gaat dan onder andere het opnemen van de zorgplicht voor menselijke maat in het onderwijs en de toevoeging hiervan aan het schoolplan en het bestuursverslag. Ook het regelen van een adviesbevoegdheid van de (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraad en de deelnemersraad ten aanzien van de algemene zorgplicht voor de menselijke maat en een voorgestelde aanpassing van de fusie-effectrapportage vereisen een wetswijzigingstraject.

Fusietoets belemmert samenwerking

De huidige fusietoets wordt in het onderwijs vaak gezien als een onnodige belemmering van noodzakelijke lokale of regionale samenwerking tussen verschillende onderwijsorganisaties. De bezwaren worden vooral gezien in plattelandsregio’s die te maken hebben met een sterke afname van het aantal leerlingen, waardoor de continuïteit van scholen in het gedrang komt.