In de Tweede Kamer is een ruime meerderheid voor het schrappen van de enkelefeitconstructie. Dit betekent dat het bijzonder onderwijs personeelsleden en leerlingen niet meer mag weigeren of wegsturen op grond van het feit dat ze een niet-heteroseksuele relatie hebben of op een andere wijze uiting geven aan hun seksuele geaardheid. De Kamer debatteerde woensdag over dit onderwerp.

De enkelefeitconstructie is onderdeel van de Algemene wet gelijke behandeling. De wettelijke constructie komt erop neer dat een bijzondere school of een andere instelling met een godsdienstige, levensbeschouwelijke of politieke grondslag een personeelslid of leerling niet mag weigeren of ontslaan om het enkele feit dat hij of zij bijvoorbeeld niet heteroseksueel is, maar wel als blijkt dat dat personeelslid of die leerling leeft naar of uiting geeft aan zijn of haar seksuele geaardheid. Met andere woorden: niet-heteroseksueel zijn mag, maar niet-heteroseksueel doen mag niet.

D66 is de partij die de enkelefeitconstructie het hardst bekritiseert. Kamerlid Vera Bergkamp van die partij heeft samen met haar collega’s Tamara van Ark (VVD), Keklik Yücel (PvdA), Jasper van Dijk (SP) en Jesse Klaver (GroenLinks) een initiatiefwetsvoorstel ingediend om deze constructie uit de wet te schrappen.

Onduidelijk, onwenselijk, onnodig
Tijdens het Kamerdebat zei SP-Kamerlid Michiel Nispen dat de enkelefeitconstructie ‘onduidelijk, onwenselijk en onnodig’ is. Linda Voortman van GroenLinks sprak over een ‘rare regel’. Ton Elias van de VVD zei dat het schrappen van de enkelefeitconstructie ‘bijdraagt aan de gelijkwaardigheid van mensen’. De PvdA’er Astrid Oosenbrug en D66’er Steven van Weyenberg wezen erop dat Nederland met het schrappen van de constructie kan voldoen aan de Europese richtlijn over gelijke behandeling.

Michel Rog van het CDA vroeg in het debat om aandacht voor de balans tussen verschillende grondrechten van enerzijds de scholen en anderzijds personeelsleden en leerlingen, maar hij sloot niet uit dat zijn fractie het initiatiefwetsvoorstel zal steunen. Gert-Jan Segers van de ChristenUnie merkte op dat het schrappen van de enkelefeitconstructie niet nodig zou zijn, omdat die volgens hem nauwelijks leidt tot conflicten op christelijke scholen. PVV’er Harm Beertema zei in dit kader dat het probleem van ongelijkheid vooral speelt in het islamitisch onderwijs.

Onderschrijven of respecteren?
Ook na het schrappen van de enkelefeitconstructie zouden scholen en andere organisaties op godsdienstige, levensbeschouwelijke of politieke grondslag nog steeds eisen mogen stellen. Die moeten voortaan echter gebaseerd zijn op ‘de houding van goede trouw en loyaliteit aan de grondslag van de instelling’.

Voor scholen zou de invulling hiervan volgens Rog, Segers en hun collega Roelof Bisschop van de SGP moeten zijn dat van leraren en leerlingen gevraagd mag worden om de grondslag van de school te onderschrijven. Volgens Elias, Van Nispen en Van Weyenberg is het echter voldoende als ze die grondslag respecteren.

De indieners van het initiatiefwetsvoorstel en minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken reageren op een later moment op de inbreng van de Tweede Kamer.

Alles bij het oude laten?
In het bijzonder onderwijs wordt veel waarde gehecht aan de enkelefeitconstructie. Zo stelde de Besturenraad vorig jaar dat het voor scholen mogelijk moet blijven om docenten te weigeren als blijkt dat zij door hun leefwijze en persoonlijke opvattingen de identiteit en grondslag van de school niet geloofwaardig kunnen uitdragen.

De christelijke besturenorganisatie pleit voor een alternatieve formulering op basis waarvan scholen personeel kunnen blijven kiezen dat past binnen de eigen (godsdienstige) visie. Daarmee zou in feite alles bij het oude blijven, hetgeen in de ogen van VOS/ABB een verkeerde keuze zou zijn.

Kernwaarden!
VOS/ABB vindt het op grond van de kernwaarden van het openbaar onderwijs een buitengewoon goed initiatief om de enkelefeitconstructie uit de wet te schrappen. In de kernwaarden staat immers expliciet vermeld dat er in het openbaar onderwijs algemene toegankelijkheid en algemene benoembaarheid geldt, ‘ongeacht levensovertuiging, godsdienst, politieke gezindheid, afkomst, geslacht of seksuele geaardheid’.

De enkelefeitconstructie laat zich bovendien moeilijk combineren met het grondwettelijk vastgelegde antidiscriminatiebeginsel.