Hieronder staat hoe een deel van politieke partijen in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen denkt over een aantal belangrijke punten in het onderwijs.
Let op: onderstaande volgorde van partijen is gebaseerd op het huidige aantal zetels in de Tweede Kamer. De partij met de meeste zetels staat bovenaan, die met de minste zetels onderaan. Ook zijn drie partijen opgenomen die nu niet in de Kamer zitten, maar volgens de peilingen kans maken op één of meer zetels.
In sommige verkiezingsprogramma’s is meer aandacht voor onderwijs dan in andere. Dat verklaart waarom in dit overzicht de hoeveelheid informatie per partij verschilt en waarom bij sommige partijen bepaalde punten wel worden genoemd en bij andere partijen niet. Ten slotte: het is nadrukkelijk een greep uit de verkiezingsprogramma’s. Alles is beknopt verwoord. Voor de volledige verkiezingsprogramma’s klikt u op de respectievelijke titels.
VVD (Samen aan de slag)
- Financiën: Voldoende geld voor excellent onderwijs. Extra investeren, staatsschuld mag verder stijgen. Bekostiging stopzetten als school ingaat tegen integratie, democratie en rechtsstaat.
- Kwaliteit: Meer geld en vrijheid voor excellente scholen. Hogere eisen aan lezen, schrijven, taal en rekenen, meer aandacht voor techniek, digitalisering en burgerschap.
- Kansengelijkheid: Onderwijsachterstanden voorkomen, kinderen eerder naar school.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Acceptatieplicht bijzondere scholen (leerlingen niet meer weigeren op basis van levensovertuiging). Recht op vrijstelling leerplicht op grond van levensovertuiging (richtingsbezwaren) vervalt.
- Burgerschap: Meer aandacht voor nodig. Schoolbesturen en directies schorsen of ontslaan als school burgerschapsopdracht niet goed uitvoert. Verbod op lesmaterialen die in strijd zijn met burgerschapsopdracht.
- Passend onderwijs: Positie van ouders en leerlingen verbeteren.
- Leraren: Leraarschap combineren met andere baan. Hoger salaris excellente leraren en voltijds werken stimuleren met bonus.
PVV (Het gaat om u)
- Financiën: Maximaal 20% van bekostiging naar overhead, minimaal 80% naar de klas.
- Kwaliteit: Onderwijsveroudering in plaats van onderwijsvernieuwing, taal en rekenen centraal. Kleinschalig onderwijs.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden, maar verbod op islamitische scholen.
- Burgerschap: Aandacht voor westerse vrijheden en Nederlandse karakter. Stop diversiteitsbeleid. Elke dag Nederlandse vlag hijsen.
- Passend onderwijs: Elke leerling een plek.
- Leraren: Geen onbevoegden meer voor de klas. Leraren moeten politiek neutraal zijn.
CDA (Nu doorpakken)
- Kwaliteit: Lat omhoog, vooral op gebied van lezen, schrijven en rekenen. Meer aandacht voor rol schoolleiders.
- Kansengelijkheid: Alle kinderen gelijke kansen, moeten toegang hebben tot bijscholing. Gecombineerde schooladviezen en gemengde brugklassen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden, ruimte voor bijzondere scholen om zelf invulling te geven aan onderwijs op basis van o.a. godsdienst. Artikel 23 mag geen vrijbrief zijn voor onverdraagzaamheid.
- Burgerschap: Burgerschap, democratie en rechtsstaat worden apart onderdeel van eindexamen voortgezet onderwijs. Op alle scholen aandacht voor seksuele diversiteit.
- Passend onderwijs: Meer verbinding maken met jeugdzorg. School en zorg onder één dak. Regievoerder moet doorzettingsmacht krijgen.
- Leraren: Respect voor het vak en gezag van leraren. Meer ruimte voor professionele ontwikkeling. Goed salaris, toeslag voor seniors.
D66 (Een nieuw begin)
- Financiën: 10 miljard euro extra voor onderwijs, staatsschuld mag oplopen. Bekostiging niet meer naar schoolbesturen, maar direct naar scholen. 300 miljoen euro bezuinigen op schoolboeken voortgezet onderwijs: ouders gaan weer betalen.
- Kwaliteit: Kleinere klassen (maximaal 23 leerlingen), meer aandacht voor lezen,
- Kansengelijkheid: Schooldag met opvang, gezonde lunch, sport en cultuur. Meer geld naar scholen met kansarme leerlingen. Later selectiemoment, brede brugklassen en maatwerkdiploma.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Acceptatieplicht bijzondere scholen (leerlingen niet meer weigeren op basis van levensovertuiging). Gemeenten grijpen in om segregatie tegen te gaan.
- Burgerschap: Media-, digitale en democratische vaardigheden in burgerschapsonderwijs opnemen.
- Passend onderwijs: Naar inclusief onderwijs, elke school en opvang toegankelijk voor alle kinderen. Van leerplicht naar leerrecht.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken, één cao voor funderend onderwijs. Meer professionalisering, betere carrièreperspectieven en minder lesuren.
GroenLinks (Tijd voor nieuw realisme)
- Kwaliteit: Kleinere klassen, terugkeer van schoolzwemmen. Wat partij wel wil, maar wat niet in programma staat: minder lesuren in voortgezet onderwijs.
- Kansengelijkheid: Gelijke kansen voor alle leerlingen, onderwijs en (gratis) opvang samenvoegen in kindcentra. Tienerscholen en meerjarige brugklassen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Acceptatieplicht bijzondere scholen (leerlingen niet meer weigeren op basis van levensovertuiging). Recht op vrijstelling leerplicht op grond van levensovertuiging (richtingsbezwaren) vervalt.
- Burgerschap: Doorlopende leerlijn burgerschap. Acceptatie van seksuele gerichtheid, genderidentiteit,
geloof, huidskleur of beperking.
- Passend onderwijs: Naar inclusief onderwijs, gelijke ontwikkelkansen voor kinderen met en zonder beperking.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken, meer geld naar leraren op scholen met veel kwetsbare leerlingen. Werkdruk omlaag (kleinere klassen).
SP (Stel een daad)
- Financiën: Meer geld naar publieke sector, waaronder onderwijs. Belasting omhoog voor bedrijven en miljonairs.
- Kwaliteit: Kleinere klassen (maximaal 23 leerlingen). Vakleerkrachten, terugkeer schoolzwemmen.
- Kansengelijkheid: Elk kind gelijke kansen, geen uitsluiting meer als ouderbijdrage niet is betaald. Geen bijles door particuliere instituten, maar door scholen zelf.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Acceptatieplicht en algemene benoembaarheid bijzondere scholen (leerlingen of personeelsleden niet meer weigeren op basis van levensovertuiging). Segregatie tegengaan.
- Burgerschap: Op elke school les over de grondrechten in Nederlandse samenleving.
- Passend onderwijs: Nieuwe scholen voor speciaal onderwijs. Leerrecht moet leerlingen beschermen tegen ruziënde schoolbesturen.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken. Nationale cao, waar bestuurders niet onder mogen vallen. Minder werkdruk door minder bureaucratie.
PvdA (Ons plan voor een eerlijker en fatsoenlijker Nederland)
- Financiën: Fors meer investeren in onderwijs, staatsschuld mag oplopen.
- Kwaliteit: Kleinere klassen. Meer aandacht voor lezen, rekenen en schrijven. Brede school voor elk kind. Investeren in schoolleiders.
- Kansengelijkheid: Bepalen niveau voortgezet onderwijs met twee jaar verschuiven, gedifferentieerd lesgeven in brede brugklassen. Maatwerkdiploma’s.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Acceptatieplicht bijzondere scholen (leerlingen niet meer weigeren op basis van levensovertuiging). Ieder kind heeft recht op onderwijs.
- Burgerschap: Identiteitsontwikkeling moet belangrijkere plaats in curriculum krijgen. Focus op tegengaan discriminatie, racisme, uitsluiting en pesten. Steviger toezicht van inspectie. Schoolbesturen moeten segregatie tegengaan.
- Passend onderwijs: Aansluiting met jeugdzorg verbeteren. Naar inclusief onderwijs, maatwerk op individuele basis.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken. Meer geld naar leraren op scholen met veel kwetsbare leerlingen. Meer ontwikkeltijd. Rijk betaalt opleiding van leraren.
ChristenUnie (Kiezen voor wat écht telt)
- Financiën: Meer investeren in publieke zaak, waaronder onderwijs. Staatsschuld mag oplopen. Kleinescholentoeslag behouden.
- Kwaliteit: Extra investering in kwaliteitsimpuls. Onder ander meer aandacht voor lezen. Scholen moeten werken aan verdere digitalisering.
- Kansengelijkheid: Gelijke kansen voor ieders talenten. Achterstanden tegengaan, meer aandacht voor voor- en vroegschoolse educatie. Brede brugklassen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden. Scholen moeten zelf hun onderwijs kunnen vormgeven op basis van religie.
- Burgerschap: Beginselen van democratische rechtsstaat bijbrengen, met inachtneming van eigen identiteit. Inspectie mag hier slechts beperkt op toezien.
- Passend onderwijs: Naar inclusief onderwijs, leerrecht. Hogere basisondersteuning, meer zeggenschap voor leraren en meer aandacht voor hoogbegaafde leerlingen.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken. Meer geld voor professionalisering. Meer mannen voor de klas. Minder werkdruk.
Partij voor de Dieren (Slimmer onderwijs)
- Kwaliteit: Meer aandacht voor duurzaamheid. Lesmateriaal van onder andere producenten van fossiele brandstoffen verbieden. Meer aandacht voor filosofie, kunst en drama. Biologische schoolkantines.
- Kansengelijkheid: Segregatie tegengaan, de termen ‘witte scholen’ en ‘zwarte scholen’ niet meer gebruiken.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Aanpassen, zodat discriminatie op basis van dit artikel onmogelijk wordt. Intentieverklaringen die homoseksualiteit afwijzen onacceptabel.
- Burgerschap: Meer aandacht voor slavernijverleden. Meer diversiteit, onder andere verplicht aandacht besteden aan lhbti.
- Passend onderwijs: Meer investeren, onder andere in betere zorgteams. Verder onderzoek naar mogelijke verbeteringen.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken. Lagere werkdruk, maximaal 20 lesuren per week.
SGP (In vertrouwen)
- Financiën: Begrotingsdiscipline nodig, staatsschuld niet nog verder laten oplopen.
- Kwaliteit: Kleine scholen behouden. Meer aandacht voor lezen en schrijven. Seksuele educatie moet minder eenzijdig. Openbare scholen moeten in samenwerking met kerken aandacht besteden aan godsdienst.
- Kansengelijkheid: Is een illusie, wel eerlijke kansen bieden op basis van gelijkwaardigheid.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden, want succesformule waar dirigistisch staatsonderwijs niet tegenop kan.
- Burgerschap: Respectvolle bejegening van alle mensen en erkenning van democratische rechtsstaat. Ontoelaatbaar dat overheid opvattingen van scholen censureert, maar wel optreden tegen jihadistisch onderwijs.
- Passend onderwijs: Behoud leerlingenvervoer, met name voor kinderen met bepaalde religieuze achtergrond. Ouders moeten meer te zeggen krijgen over passend onderwijs.
- Leraren: Indien mogelijk salarissen primair en voortgezet onderwijs zoveel mogelijk gelijktrekken. Meer mannen voor de klas. Pabo splitsen in opleiding voor jonge respectievelijk oudere kind.
DENK (DENK anders)
- Kwaliteit: Migratieverleden, antidiscriminatie en koloniale verleden in kerndoelen. Stereotypes in lesmaterialen aanpakken. Betere schoolgebouwen, meer aandacht voor goede ventilatie. Kleinere klassen.
- Kansengelijkheid: Voor alle kinderen, want onderwijs is emanipatiemotor. Meer diversiteit in schoolbesturen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden, stop hetze tegen islamitische scholen.
- Burgerschap: Versterken, burgerschapsonderwijs in examenprogramma. Verbod op Zwarte Piet.
- Passend onderwijs: Moet meer geld naartoe, ook naar speciaal onderwijs.
- Leraren: Hogere salarissen, met name voor leraren op achterstandsscholen. Minder werkdruk door minder bureaucratie. Meer diversiteit voor de klas, beter omgaan met antidiscriminatie.
Forum voor Democratie (Stem Nederland terug)
- Kwaliteit: Kleinere klassen (maximaal 23 leerlingen), scholen en schoolbesturen. Meer aandacht voor kennisoverdracht, vakonderwijs, categorale gymnasia, excellente leerlingen en muziek- en cultuureducatie. Digitalisering remmen. Verloedering tegengaan door minder migranten toe te laten.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Maximaliseren, want hoeksteen van Nederlands onderwijslandschap. Leerlingen uitsluiten op basis van religie blijft mogelijk. Islamitische scholen moeten Wet Bescherming Nederlandse Waarden onderschrijven.
- Burgerschap: Geen gedwongen diversiteit, geen multiculturele projecten, geen specifieke aandacht voor lhbti.
- Passend onderwijs: Begrenzen en meer investeren in speciaal onderwijs. Kinderen met beperking niet in reguliere klas.
- Leraren: Strenge selectie, betere opleiding, hoger salaris en fulltime werken. Als leerlingen met beperking naar speciaal onderwijs gaan, wordt vak van leraar weer aantrekkelijk.
50PLUS (De kracht van PLUS)
- Kwaliteit: Betere aansluiting op snelle maatschappelijke ontwikkelingen.
- Leraren: Salarissen primair en voortgezet onderwijs gelijktrekken.
Lijst Henk Krol (Koester wat goed is, verander wat beter kan)
- Kwaliteit: leerlingen moeten Nederlandse taal goed beheersen. Voertaal op scholen is Nederlands. Vakschool in ere herstellen.
Splinter – Femke Merel van Kooten-Arissen (Programma)
- Kwaliteit: Kleinere klassen. Minder toetsen en minder aandacht voor cijfers, meer aandacht voor creativiteit en empathie. Meer sporten.
- Kansengelijkheid: Onderadvisering aanpakken. Niveaubepaling voortgezet onderwijs met twee jaar uitstellen. Ouderbijdrage afschaffen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Herzien. Openbaar onderwijs, geen scholen meer op basis van religie. Acceptatieplicht: geen leerlingen meer weigeren op grond van religie.
- Passend onderwijs: Gegarandeerd een plek in het onderwijs voor elke leerling, zonder extra kosten voor ouders.
- Burgerschap: Niet dogmatisch denken, scholen moeten broedplaatsen zijn van dwars- en vrijdenkers en ruimte geven aan het vrije debat. Aandacht voor seksuele diversiteit.
- Leraren: Recht op bijscholing, lerarenopleiding wordt goedkoper.
NIDA (Bij de tijd)
- Kwaliteit: Kleinere klassen, inzetten op meer talen dan alleen Nederlands en investeren in betere schoolgebouwen, vooral in de steden.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Niet als zodanig genoemd, maar wel vrijheid van godsdienst en vereniging. Ministerie voor Mens- en Geloofwaardigheid moet daarop gaan toezien.
- Kansengelijkheid: Extra investering in gelijke kansen op scholen in kansarme wijken. Meer aandacht voor armoedebestrijding. Verbinding versterken tussen school, straat en thuis. Uitstellen van keuzemoment tot 14 jaar. Staatssecretaris voor Gelijke Kansen.
- Passend onderwijs: Naar inclusief onderwijs, kinderen met en zonder beperking samen naar school.
- Burgerschap: Nadruk op wereldbegrip, diversiteit en identiteitsontwikkeling. Meer aandacht voor Nederlands oorlogs-, slavernij-, handels- en migratiegeschiedenis. Mensenrechten, wereldbeschouwing en religies in examinering voortgezet onderwijs. Verbod op godslastering (o.a. belediging profeet Mohammed).
- Leraren: Meer investeren in leraren die werken op scholen in arme wijken. Recht op gebed en bezinning in cao’s.
JA21 (Het juiste antwoord)
- Kwaliteit: Kleinere klassen voor welbevinden leraren en leerlingen. Ook kleinere scholen met eigen schoolbesturen (eenpitters). Meer individuele ondersteuning door onderwijsassistenten. Extra aandacht voor taal en rekenen.
- Kansengelijkheid: Geen socialistische middenschoolexperimenten, bescherming van categorale gymnasia. Achterstandsleerlingen ondersteunen op sociaal-emotioneel vlak en gedragsontwikkeling.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Behouden, maar islamitisch onderwijs ontmoedigen (geen islamitische scholen erbij).
- Passend onderwijs: Begrenzen. Als leerlingen met beperking naar speciaal onderwijs gaan, wordt beroep van leraar weer aantrekkelijk. Bovendien krijgen getalenteerde leerlingen dan weer de aandacht die zij verdienen.
- Burgerschap: Respect voor de Nederlandse wet en dominante cultuur is de Nederlandse. Vaderlandse geschiedenis verplichten. Geen positieve discriminatie, boerkaverbod uitbreiden.
- Leraren: Salariskloof primair en voortgezet onderwijs overbruggen en meer professionele ruimte. Hogere opleidingseisen, meer inzetten op kwaliteit dan kwantiteit. Alleen bevoegden voor de klas. Lagere werkdruk door kleinere klassen.
VOLT (Verkiezingsprogramma)
- Kwaliteit: Centrale eindtoets afschaffen. Meer aandacht voor creativiteit en digitale geletterdheid.
- Kansengelijkheid: Voor iedereen. Gratis schoolmaaltijden voor alle leerlingen, en gratis laptops voor leerlingen van wie de ouders weinig geld hebben. Keuzemoment voortgezet onderwijs uitstellen tot 14 jaar. Privéscholen afschaffen.
- Artikel 23 (vrijheid van onderwijs): Aanpassen. Bekostiging stopzetten als school is gebaseerd op slechts één geloofsrichting.
- Leraren: Meer hybride leraren die een deel van de week lesgeven naast hun baan buiten het onderwijs. Meer vertrouwen op vakkundigheid van leraren, minder verantwoording afleggen.